Makkum- Op 2 november is het Ljouwerter Skûtsje opgemeten in IJlst bij Scheepswerf Ten Woude. Wat zijn de gevolgen voor ons grootzeil, nu er gekozen is voor de nieuwe formule van het zeiloppervlakte bij de SKS en hoe wordt bepaalt hoeveel m2 aan doek moet worden ingeleverd. Wij vroegen het aan Sipko de Zwart werkzaam bij UK De Vries Sails in Makkum en maker van vele zeilen binnen de SKS.
Beginnen bij het begin
Hoe wordt een zeil, in dit geval voor de skûtsjes, gemaakt. Het skûtsje wordt met twee mensen helemaal ingemeten met een meetlint, waarbij de mast op spanning moet staan. Het inmeten is noodzakelijk om de grootte van het grootzeil te bepalen en later de hoeveel m2 er overblijft voor de fok. De SKS bepaalt het silhouet van het zeil. Hier moeten alle skûtsjes aan voldoen.
Ontwerp bespreken
Na het inmeten van het skûtsje, worden alle gegevens van het skûtsje verwerkt in programma en wordt alles uitgetekend op het beeldscherm. De schippers worden uitgenodigd op kantoor bij De Vries Sails om van te voren de zaken door te nemen, soms vergezeld door de stuurman of adviseur. Zij kijken mee met de schipper naar het ontwerp. Het ontwerp van het zeil wordt volledig doorgesproken. Zo wordt er onder andere gekeken naar het model en de rifhoogtes, maar ook van welk doek het zeil moet worden gemaakt.
Welk type zeil
Waar gaat de voorkeur naar uit. Een licht-midweer zeil, waarbij het doek licht is met een normaal profiel, of een mid-zwaarweer zeil, wat vlakker is en waar de wind minder grip op heeft. Of kies je toch voor een diep model, wat het meest optimale presteert bij licht weer.
Verre weg de meeste skûtsjes zeilen met een medium model als Grootzeil, want dat past het beste bij het Nederlandse weer. Dit geldt voor het grootzeil, voor de fok kiezen schippers ook wel eens twee modellen. Een licht-midweer en een mid-zwaarweer Fok, om zo voordeel te halen, mocht het weer (wind) het toelaten.
Productie
Het produceren van het zeil is vrij omslachtig vanwege de traditionele voorschriften van de SKS van oudsher. Een grootzeil bestaat uit verschillende banen. Deze banen worden op een snijtafel, door een laser gesneden en getekend. De baanbreedte van deze banen zijn overal even breed.
De verschillende banen worden aan elkaar geplakt en vast genaaid waardoor er uit eindelijk een zeil tot stand komt. Door het strijken van het nieuwe zeil, wordt het zeil op maat gemaakt, maar dit kan niet zonder gaffel. Je hebt de gaffel nodig om het zeil om maat te “strijken.” Daarna worden alle hoekverstevigingen vast geplakt en vast genaaid. De SKS verplicht dat het aanzetten van het touwlijk met de hand wordt aangebracht. Hieraan voorafgaand wordt het nieuwe zeil eerst door de SKS gecontroleerd of aan de juiste maatvoering wordt voldaan. Pas na goedkeuring mag het touwlijk worden aangebracht.
Buitenkousen
Naast het touwlijk worden ook de buitenkousen met de hand aangebracht. Dit is het zwaarste “klusje” van het maken van het zeil. Het opdraaien van de buitenkous wordt eveneens met de hand gedaan. Hier heb je wel wat spierballen voor nodig. Niet iedereen kan dit. Wij vragen ook nog even naar het “logo” in het zeil. Dat klusje is nu minder spannend. Vroeger werden de tekens er op geschilderd. Tegenwoordig wordt hiervoor plakdoek gebruikt. Nadat de Keuringscommissie het zeil helemaal heeft goedgekeurd wordt er een koperen ring in het zeil geslagen, zodat zichtbaar is dat het zeil de juiste maatvoering heeft.
De nieuwe formule
Op 2 november jl. zijn de eerste skûtsjes opgemeten en eind november wordt de definitieve hoeveelheid meters bekend die elk skûtsje mag voeren. Wat gaat het worden? Vergroten of verkleinen van de zeilen. Het silhouet van de zeilen wordt bepaald door de lengte van het onderlijk, daaruit volgt het voorlijk, achterlijk en bovenlijk en ook de banen moeten gelijk zijn. Het verkleinen of vergroten van de huidige zeilen van de skûtsjes wordt lastig.
Bij het verkleinen spreekt met van een totale verbouwing van het Grootzeil. Waarbij alle lijken moeten worden verwijderd, (onder, voor en bovenlijk) om het silhouet in stand te houden. Bij vergroting is van het zeil loop je tegen het zelfde probleem aan van het silhouet. Bij de SKS is duidelijk aangeven dat is geen dispensatie wordt gegeven op het silhouet. Qua gevoel denkt Sipko dat het voor Ljouwert wel gaat meevallen met het inleveren van m2, maar geeft hij direct toe ’”dit is niet meer dan een gevoel’”.
Sipko wenst ook de nieuwe schipper Willem Zwaga, namens UK-de Vries Sails veel succes.